ΚΑΛΑΝΤΑ

Βυζαντινά Κάλαντα από τα Κοτύωρα του Πόντου

  Ἄναρχος Θεὸς καταβέβηκεν καὶ ἐν τῇ Παρθένῳ κατώκησεν ἐρουρεμ-ἐρουρεμ-ἐρουρερου-ἐρουρεμ, Χαῖρε Ἄχραντε.

 Βασιλεὺς τῶν ὅλων καὶ Κύριος, ἦλθες τὸν Ἀδὰμ ἀναπλάσασθαι. ἐρουρεμ-ἐρουρεμ-ἐρουρερου-ἐρουρεμ, Χαῖρε Ἄχραντε

 Γηγενεῖς σκιρτᾶτε καὶ χαίρετε, τάξεις τῶν ἀγγέλων εὐφραίνονται ἐρουρεμ-ἐρουρεμ-ἐρουρερου-ἐρουρεμ, Χαῖρε Ἄχραντε. 

Δεῦτε ἐν σπηλαίῳ κατείδομεν, κείμενον ἐν φάτνῃ, τὸν Κύριον ἐρουρεμ-ἐρουρεμ-ἐρουρερουρεμ, Χαῖρε Δέσποινα.

 Ἐξ ἀνατολῶν μάγοι ἔρχονται δῶρα προσκομίζουσιν ἄξια ἐρουρεμ-ἐρουρεμ-ἐρουρερουρεμ, Χαῖρε Δέσποινα. 

Ἤκουσεν Ἡρώδης τὸ μήνυμα κι ὅλος ἐταράχθη ὁ δόλιος τεριριριρεμ-τεριριριρεμ-τεμ καὶ ἀνανες, Χαῖρε Ἄχραντε

 Θεόδρομον ἄστρον θεώμενοι, μάγοι τῶν Περσῶν ἐξεκίνησαν τεριριριρεμ-τεριριριρεμ-τεμ καὶ ἀνανες, Χαῖρε Ἄχραντε. 

Κάκωσιν προστάξας ὁ τύραννος, τῆς Ραχήλ τὰ τέκνα κατέσφαξεν τεριριριρεμ-τεριριριρεμ-τεμ καὶ ἀνανες, Χαῖρε Ἄχραντε.

Τα κάλαντα αυτά είναι γραμμένα με την μορφή ακροστιχίδας. Παρατηρήστε ότι κάθε πρόταση ξεκινάει με γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου . Υπάρχουν στίχοι για όλα τα γράμματα στην σειρά. Αυτόν τον τρόπο τον χρησιμοποιούσαν σαν βοήθεια της μνήμης. Σήμερα στις διάφορες εκδόσεις των καλάντων γίνεται επιλογή στίχων , αλλά οι πρώτοι που αρχίζουν με τα γράμματα Α,Β,Γ,Δ,και Ε αναφέρονται σε όλες τις εκδόσεις.

Στην αρχαία ελλάδα τα κάλαντα ονομάζονταν αγερμοί είχαν όμως και τις ιδιαίτερες ονομασίες τους  
 π. χ. χελιδονίσματα , κορωνίσματα κ. α. ανάλογα με την εποχή και την αιτία που τραγουδιόντουσαν.

Στα πολυυυύ παλιά χρόνια όταν η τυπογραφία δεν είχε ακόμη εφευρεθεί, τα σπίτια δεν διέθεταν ημερολόγια, αλλά και οι περισσότεροι άνθρωποι ήσαν αναλφάβητοι. Έτσι στις μεγάλες γιορτές και στην αλλαγή του έτους έπρεπε το μήνυμα να φτάσει σε κάθε σπίτι προφορικά. Αυτό το αναλάμβαναν ομάδες παιδιών ή και ενηλίκων που περπατώντας από σπίτι σε σπίτι χτυπούσαν την πόρτα και έλεγαν τα κάλαντα δηλ. τραγούδια που ταιριάζαν σε κάθε περίπτωση. Κατά την ρωμαϊκή εποχή οι αγερμοί πήραν την ονομασία κάλαντα (calenda-λέξη λατινική που σημαίνει: αρχή του μήνα).

Αγερμός στα αρχαία ελληνικά σημαίνει έρανος. Ήταν σύνηθες να τραγουδάνε από σπίτι σε σπίτι όταν ήθελαν να συγκεντρώσουν χρήματα για κάποιον σκοπό που οφελούσε την πόλη.

Όσοι δεν είχαν χρήματα έδιναν τρόφιμα, ξηρούς καρπούς , αυγά ή ότι άλλο μπορούσαν.

Μωραϊτικα κάλαντα

Στα κάλαντα που λέμε σήμερα πολλά είναι τα στοιχεία που κρατάμε από την αρχαία εποχή. Εκτός από την αναφορά που γίνεται για τον λόγο του τραγουδιού, συνηθίζονται και τα παινέματα στα μέλη της οικογενείας (κυρά ψηλή κυρά λιγνή κυρά καμαροφρύδα) ή για την οικία της οικογένειας (οπού'χει τις τρανές αυλές τις μαρμαροστρωμένες). Στο τέλος αφού ευχηθούν ευημερία και μακροζωία, ζητάνε και το φιλοδώρημά τους (δώστε μας και τον κόκορα δώστε μας και την κότα δώστε μας και πέντ'έξι αυγά να πάμε σ'άλλη πόρτα). Όταν όμως δεν λάβουν τα αναμενόμενα τότε ... υπάρχει και συνέχεια 

(Αφέντη μου στην κάπα σου χίλιες χιλιάδες ψείρες

άλλες γενούν άλλες κλωσσούν κι άλλες αυγά μαζώνουν).

Κάλαντα από την Κέρκυρα 

Στην χώρα μας με την ανάγλυφη μορφολογία του εδάφους (πολλοί ορεινοί όγκοι) και τα πολλά νησιά ,

η μουσική μας παράδοση έχει εκφραστεί με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Τα παραδοσιακά μας κάλαντα ακολούθησαν αυτούς τους τρόπους. Τα τραγούδια των Επταννήσων είναι  επηρεασμένα από την δυτικότροπη μουσική ενώ αυτά της ανατολικής πλευράς του Αιγαίου και της Μικράς Ασίας ανήκουν στην ανατολική μουσική παράδοση.

 Συνήθιζαν τα παιδιά και τα παληκάρια που έλεγαν τα κάλαντα το βράδυ της παραμονής να κρατούν φαναράκια αυτοσχέδια ή ένα ομοίωμα εκκλησίας της Αγίας Σοφίας φωτισμένο.

Κάλαντα του Πόντου

Χριστός γεννέθεν, χαρά σον κόσμον χα, καλή ώρα, καλή σ' ημέρα
Χα, καλόν παιδίν οψέ γεννέθεν

οψέ γεννέθεν, ουρανοστάθεν. Το εγέννεσεν η Παναΐα
Το ενέστεσεν αϊ-Παρθένος.

Εκαβάλκεψεν χρυσόν πουλάρι
και εκατήβεν σο σταυροδρόμι Σταυρουδρόμιν και μυροδρομι

Έρπαξαν άτόν οι χιλ' Εβραίοι

χίλ' Εβραίοι και μίρ' Εβραίοι
χιλ' Εβραίοι και μιρ' Εβραίοι.

Ασ' ακρέντικα κι άσ' σην καρδίαν
αίμαν έσταξεν, χολήν κι εφάνθεν.
ούμπαν έσταξεν και μύρος έτον μύρος έτον και μυρωδία.

Εμυρίστεν ατ' ο κόσμον όλεν
για μυρίστ' άτό και σύ αφέντα. Σύ αφέντα, καλέ μ' αφέντα

Έρθαν τη Χριστού τα παλικάρια
και θυμίζνε το νοικοκύρην
νοικοκύρη μ και βασιλέα.

Δέβα σο ταρέζ και ελα σην πόρτας
δως μας ούβας και λεφτοκάρια
κι αν ανοι'εις μας χαραν σην πόρτα 'σ.

(Καλα Χριστούγεννα και εις έτη πολλά)

 

   

 

Ποντιακά κάλαντα Χριστουγέννων-(απόδωση στην νεοελληνική)

Χριστός γεννήθηκε, χαρά στον κόσμο, να καλή ώρα, καλή σου ημέρα.

 Να καλό παιδί χθες γεννήθηκε, χθες γεννήθηκε, ουρανοστάθηκε.

 Τον γέννησε η Παναγία, τον ανέστησε η Αγία Παρθένα.

 Καβάλησε χρυσό πουλάρι και κατέβηκε στο σταυροδρόμι

 Τον άρπαξαν οι χίλιοι Εβραίοι, οι χίλιοι Εβραίοι και μύριοι Εβραίοι.

 Απ’ τα άκρα κι απ’ την καρδιά αίμα έσταξε, θυμός δεν φάνηκε.

 Όπου έσταξε ήταν μύρο, ήταν μύρο και ευωδία.

 Το μύρισε ο κόσμος όλος, μύρισέ το κι εσύ αφέντη.

 Εσύ αφέντη, καλέ μου αφέντη.

 

Ήρθαν του Χριστού τα παλικάρια και ψάλλουν στον νοικοκύρη,

 Νοικοκύρη μου και βασιλιά.

 Πήγαινε στο ράφι κι έλα στην πόρτα, δώσε μας χουρμάδες και φουντούκια

 Κι αν μας ανοίξεις, χαρά στην πόρτα σου.

 

Καλά Χριστούγεννα και εις έτη πολλά.