Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Οι  ''Ελεύθεροι Πολιορκημένοι'' είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του Διον. Σολωμού. Ο ποιητής άντλησε την έμπνευσή του από τον αγώνα των Μεσολογγιτών, κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου( 1825 - 1826 ) και την ηρωική τους έξοδο στις 10 Απριλίου 1826 ( Κυριακή των Βαΐων). Ο Διον. Σολωμός ξεκινώντας από το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, υμνεί τον αγώνα του ανθρώπου για την ηθική, την εσωτερική του ελευθερία. Το έργο αποτελείται από τρία σχεδιάσματα, ''προσχέδια''. Ο ποιητής δούλεψε τους ''Ελεύθερους Πολιορκημένους'' εξαντλητικά και για πολλά χρόνια (μέχρι το τέλος της ζωής του), χωρίς όμως να τους δώσει τελειωτική μορφή. Στο Β' σχεδίασμα περιγράφεται η τραγική θέση των πολιορκημένων στο Μεσολόγγι την ώρα της άνοιξης που η ομορφιά της φύσης είναι κυρίαρχη. Ο Διον. Σολωμός χρησιμοποιώντας τον λόγο εκφράζει την ομορφιά του κόσμου, της φύσης και της ζωής αλλά και το μεγαλείο ενός λαού που αγωνίζεται.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Α´ I. Τότες ἐταραχτήκανε τὰ σωθικά μου, καὶ ἔλεγα πὼς ἦρθε ὥρα νὰ ξεψυχήσω· κ᾿ εὑρέθηκα σὲ σκοτεινὸ τόπο καὶ βροντερό, ποὺ ἐσκιρτοῦσε σὰν κλωνὶ στάρι ῾ς τὸ μύλο ποὺ ἀλέθει ὀγλήγορα, ὡσὰν τὸ χόχλο ῾ς τὸ νερὸ ποὺ ἀναβράζει᾿ ἐτότες ἐκατάλαβα πὼς ἐκεῖνο ἤτανε τὸ Μεσολόγγι· ἀλλὰ δὲν ἔβλεπα μήτε τὸ κάστρο, μήτε τὸ στρατόπεδο, μήτε τὴ λίμνη, μήτε τὴ θάλασσα, μήτε τὴ γῆ ποὺ ἐπάτουνα, μήτε τὸν οὐρανό᾿ ἐκατασκέπαζε ὅλα τὰ πάντα μαυρίλα καὶ πίσσα, γιομάτη λάμψι, βροντή, καὶ ἀστροπελέκι· καὶ ὕψωσα τὰ χέρια μου καὶ τὰ μάτια μου νὰ κάνω δέηση, καὶ ἰδοὺ μές᾿ ῾ς τὴν καπνίλα μία μεγάλη γυναίκα μὲ φόρεμα μαῦρο σὰν τοῦ λαγοῦ τὸ αἷμα, ὅπου ἡ σπίθα ἔγγιζε κ᾿ ἐσβενότουνε· καὶ μὲ φωνή, ποὺ μοῦ ἐφαίνονταν πὼς νικάει τὴν ταραχὴ τοῦ πολέμου, ἄρχισε· «Τὸ χάραμα ἐπῆρα Τοῦ Ἥλιου τὸ δρόμο, Κρεμώντας τὴ λύρα Τὴ δίκαιη ῾ς τὸν ὦμο, Κι᾿ ἀπ᾿ ὅπου χαράζει Ὡς ὅπου βυθᾶ, Τὰ μάτια μου δὲν εἶδαν τόπον ἐνδοξότερον ἀπὸ τοῦτο τὸ ἁλωνάκι.»

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β´

Ι.

Ἄκρα τοῦ τάφου σιωπὴ στὸν κάμπο βασιλεύει· Λαλεῖ πουλί, παίρνει σπειρί, κ᾿ ἡ μάνα τὸ ζηλεύει. Τὰ μάτια ἡ πείνα ἐμαύρισε· στὰ μάτια ἡ μάνα μνέει· Στέκει ὁ Σουλιώτης ὁ καλὸς παράμερα, καὶ κλαίει: «Ἔρμο τουφέκι σκοτεινό, τί σ᾿ ἔχω ῾γὼ στὸ χέρι; Ὁποῦ σὺ μοὔγινες βαρὺ κι ὁ Ἀγαρηνὸς τὸ ξέρει.»

ΙΙ.

Τὸ Μεσολόγγι ἔπεσε τὴν ἄνοιξη· ὁ ποιητὴς παρασταίνει τὴν Φύση, εἰς τὴ στιγμὴ ποὺ εἶναι ὡραιότερη, ὡς μία δύναμη, ἡ ὁποία, μὲ ὅλα τ᾿ ἄλλα καὶ ὑλικὰ καὶ ἠθικὰ ἐνάντια, προσπαθεῖ νὰ δειλιάση τοὺς πολιορκημένους· ἰδοὺ οἱ Στοχασμοὶ τοῦ ποιητῆ:

Ἡ ζωὴ ποὺ ἀνασταίνεται μὲ ὅλες της τὲς χαρές, ἀναβρύζοντας ὁλοῦθε, νέα, λαχταριστή, περιχυνόμενη εἰς ὅλα τὰ ὄντα· ἡ ζωὴ ἀκέραιη, ἀπ᾿ ὅλα της φύσης τὰ μέρη, θέλει νὰ καταβάλῃ τὴν ἀνθρώπινη ψυχή· θάλασσα, γῆ, οὐρανός, συγχωνευμένα, ἐπιφάνεια καὶ βάθος συγχωνευμένα, τὰ ὁποῖα πάλι πολιορκοῦν τὴν ἀνθρώπινη φύση στὴν ἐπιφάνεια καὶ εἰς τὸ βάθος της.

Ἡ ὡραιότης τῆς φύσης, ποὺ τοὺς περιτριγυρίζει, αὐξαίνει εἰς τοὺς ἐχθροὺς τὴν ἀνυπομονησία νὰ πάρουν τὴ χαριτωμένη γῆ, καὶ εἰς τοὺς πολιορκημένους τὸν πόνο ὅτι θὰ τὴ χάσουν.

Ὁ Ἀπρίλης μὲ τὸν Ἔρωτα χορεύουν καὶ γελοῦνε, κι ὅσ᾿ ἄνθια βγαίνουν καὶ καρποὶ τόσ᾿ ἄρματα σὲ κλειοῦνε. Λευκὸ βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει Καὶ μὲς τὴ θάλασσα βαθειὰ ξαναπετειέται πάλι, Κι᾿ ὁλόλευκο ἐσύσμιξε μὲ τ᾿ οὐρανοῦ τὰ κάλλη. Καὶ μὲς τῆς λίμνης τὰ νερά, ὅπ᾿ ἔφθασε μ᾿ ἀσπούδα Ἔπαιξε μὲ τὸν ἴσκιο τῆς γαλάζια πεταλούδα, Ποὺ εὐωδίασε τὸν ὕπνο της μέσα στὸν ἄγριο κρίνο· Τὸ σκουληκάκι βρίσκεται σ᾿ ὥρα γλυκειὰ κ᾿ ἐκεῖνο. Μάγεμα ἡ φύσις κι᾿ ὄνειρο στὴν ὀμορφιὰ καὶ χάρη, Ἡ μαύρη πέτρα ὁλόχρυση καὶ τὸ ξερὸ χορτάρι· Μὲ χίλιες βρύσες χύνεται, μὲ χίλιες γλῶσσες κρένει: Ὅποιος πεθάνῃ σήμερα χίλιες φορὲς πεθαίνει. Τρέμ᾿ ἡ ψυχὴ καὶ ξαστοχᾶ γλυκὰ τὸν ἑαυτό της.