Ερωτόκριτος               

Το έμμετρο μυθιστόρημα Ερωτόκριτος γράφτηκε στις αρχές του 17ου αιώνα από τον Βιτσέντσο Κορνάρο, απόγονο μιας εξελληνισμένης βενετοκρητικής οικογένειας. Το έργο τυπώθηκε πρώτη φορά στην Βενετία το έτος 1713. Γρήγορα έγινε πολύ αγαπητό από όλους τους έλληνες.

Τα κύρια πρόσωπα της ιστορίας είναι: 

 Ηράκλης - βασιλιάς της Αθήνας,

 Αρτέμη -η βασίλισσα γυναίκα του, 

 Αρετούσα -η κόρη τους και βασιλοπούλα,

 Πεζόστρατος- σύμβουλος του βασιλιά,

 Ερωτόκριτος - γιός του Πεζόστρατου, 

 Πολύδωρος - φίλος του Ερωτόκριτου.

 Φροσύνη - παραμάνα της Αρετούσας.

Η ιστορία διαδραματίζεται κατα την αρχαία εποχή στην Αθήνα.

Ο Ερωτόκριτος -ο γιός του Πεζόστρατου - ερωτεύεται την όμορφη Αρετούσα. Όμως ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις.

 Η Αρετούσα είναι μία βασιλοπούλα ενώ αυτός ο γιός ενός εργαζόμενου στο παλάτι.

 Έτσι ο νέος μη μπορώντας να εκφράσει τα αισθήματά του, αρχίζει να κάνει καντάδες με το λαούτο του, την νύχτα, κάτω από τα παράθυρά της.

Το λαούτο δεν υπήρχε κατά την αρχαία εποχή. Από αυτό το στοιχείο αλλά και άλλα πολλά φαίνεται οτι ο Κορνάρος δημιούργησε μια πλαστή πραγματικότητα μπερδεύοντας στοιχεία από διάφορες μεταγενέστερες εποχές. Αυτό ωστόσο δεν αφαιρεί τίποτε από την αξία του έργου το οποίο είναι γραμμένο στην κρητική διάλεκτο και αποτελείται από 10.012 ομοιοκατάληκτους στίχους.

Είναι γνωστό οτι οι κρήτες αγαπούν και καλλιεργούν πολύ τον έμμετρο λόγο (μαντινάδες, δίστιχα).

Ο Ερωτόκριτος σαν τραγούδι ( που παντρεύει λόγο και μελωδία )δείχνει την συνέχεια στον χρόνο της ιδιαίτερης μουσικής παράδοσης της Κρήτης.

Ο Ρήγας (=βασιλιάς) ακούει τον τραγουδιστή και θέλει να μάθει ποιός είναι. Διοργανώνει μεγάλη γιορτή στο παλάτι και καλεί όλους τους τραγουδιστάδες. Όμως ο λαουτιέρης δεν εμφανίστηκε. Καλεί λοιπόν τους σωματοφύλακές του και τους συμβουλεύει να παραφυλάξουν κρυμμένοι και να συλλάβουν τον τραγουδιστή όταν αυτός εμφανιστεί. Ο Ερωτόκριτος μαζί με τον φίλο του δίνει γενναία μάχη και δεν συλλαμβάνεται. Σπάζει και το λαούτο του σε εκατό κομμάτια για να μην τον γνωρίσουνε.

Το έργο έχει μέρη στα οποία αφηγείται ο ποιητής σαν τρίτο πρόσωπο και μέρη που μιλούν σε διάλογο ή σε αφήγηση οι ήρωες της ιστορίας. Πολύ συχνά ο ποιητής "μιλάει"και με διάθεση φιλοσοφίας .Ένα δείγμα είναι τα λόγια της Αρετής (Αρετούσας) όταν καταλαβαίνει πως ο τραγουδιστής της νύχτας είναι ο Ερωτόκριτος.

"Απ' ότι κάλλη έχει άνθρωπος, τα λόγια έχουν τη χάρη

να κάμουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρη

κι όπου κατέχει να μιλεί με γνώση και με τρόπο,

κάνει να κλαίσι και γελούν τα μάτια των ανθρώπων."

Κάποτε ο βασιλιάς (ο ρήγας) έμαθε το όνομα του τραγουδιστή και δεν του άρεσε καθόλου που ο Ερωτόκριτος ένας νέος ταπεινής καταγωγής "σήκωσε τα μάτια του" στην μοναχοκόρη του. Έδωσε λοιπόν διαταγή να εξωριστεί δηλ. να φύγει πολύ μακριά ο Ρωτόκριτος. 

Το επόμενο video μας περιγράφει τον αποχαιρετισμό του Ερωτόκριτου προς την Αρετούσα. Τραγουδάει ο Νίκος Ξυλούρης.

 Κάπως έτσι, όπως οι κρήτες τραγουδούν τον Ερωτόκριτο , μπορούμε να φανταστούμε τους αρχαίους ραψωδούς να τραγουδάνε και να απαγγέλουν την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Ένας τραγουδιστής με την συνοδεία μιας λύρας δίνουν αυτό το αποτέλεσμα τόσο λιτό και συνάμα υπέροχο.

Σπουδαίο είναι το μυθιστόρημα του Βιτσέντσου Κορνάρου και για έναν ακόμη λόγο. Γιατί αγαπήθηκε από τον λαό που το ενέπνευσε στον ποιητή και τραγουδήθηκε και εξακολουθεί να τραγουδιέται μέχρι σήμερα. Οι σπουδαίοι τραγουδιστές που το μετέφεραν ως τις μέρες μας πρόσθεσαν σ'αυτό την αξία της δικής τους ερμηνείας.

Ο Μάνος Κατράκης απαγγέλει και τραγουδά με συνοδεία λαούτου. Αυτή είναι μία εικόνα από την ζωντανή παράδοση της Κρήτης.